ADLANDIRMA
|
Eleusine indica (L.) Gaertn.)
|
|
|
Bitki 5 ayrı bilimsel isimlendirmeye sahiptir. Bunlar Cynosurus indicus L., Eleusine indica (L.) Gaertn. var. monostachya F.M. Bailey, Eleusine japonica Steud.,Eleusine marginata Lindl.,Glensine marginata Lindl.
|
|
|
|
Bullgrass, crab grass
|
|
|
Güney Amerika, Afrika
|
|
|
TAKSONOMIK GRUPLANDIRMA
Alem:
Plantae
Şube:
Charophyta
Sınıf:
Equisetopsida
Alt Sınıf:
Magnoliidae
Takım:
Poales
Aile:
Poaceae
Cins:
Eleusine
|
|
| |
DOSYALAR
Alıntı için: ASAV Ü., SERİM A T., 2015. Eleusine indica (L.) Gaertn. S: 316-320. TÜRKİYE İSTİLACI BİTKİLER KATALOĞU, Editör Huseyin ONEN, T.C. GIDA, TAR. VE HAY. BAKANLIĞI. TAGEM, Bit. Sağ. Araş. Daire Başk., Ankara, ISBN: 978-605-9175-05-0
|
|
TANIMI VE BİYOLOJİSİ
Kaz çimi (Eleusine indica (L.) Gaertn.) 60 cm kadar boylanabilen tek yıllık, otsu bir C4 bitkisidir (Şekil 1). Bitkinin çiçekleri rüzgârgülüne benzer görünümdedir. Yapraklar kılıç şeklinde ve 4-7 mm genişliğindedir, yaprak kını üzerinde tüy bulunmaz, yaprakta kulakçık yoktur ve ligula 0.2-1 mm genişliktedir. Çiçekler ana eksenden ziyade branche üzerindedir ve çiçekler gövde üzerinde pediselsiz olarak düzensiz yerleşmiştir. Çiçek üzerinde 3 tane 0.5–1 mm uzunlukta anter bulunmaktadır. Başakçıklar 4-7 mm uzunlukta olup, çoğunlukla 2 ile 7 başakçığa sahiptir. Benzer özelliklere sahip Chloris ve Dactyloctenium cinslerine ait türlerden kılçıksız başakçıklara sahip olması ile ayrılır.
Eleusine cinsi Güney Amerika’ya özgü E. tristachya dışında tamamı Afrika’ya özgü tek yıllık veya çok yıllık otsu dokuz tür içerir (Hilu ve Johnson, 1992, Phillips, 1972). Chloridoideae alt familyasında yer alan cinsin türlerinden sadece E. indica’dan geldiğine inanılan parmak darı (E. coracana, 2n = 36) Hindistanda ve Doğu Afrika’da kültür bitkisi olarak kullanılmaktadır (Hiremath ve Salimath, 1991). Ancak, bu tür (E. coracana) dahi bazı Güneydoğu Asya ülkelerinde minör yabancı ot olarak kabul edilir (Waterhouse, 1993).
|
|
EKOLOJİK İSTEKLERİ VE DAĞILIM ALANLARI
E. indica, 60’dan fazla ülkede ve 46 farklı kültür bitkisinde yabancı ot olarak bulunmaktadır. Bu ülkelerden 30’unda ve 27 farklı kültür bitkisinde ise önemli yabancı ot olarak kabul edilmektedir. Yapılan değerlendirilmelerde kaz çiminin dünyanın en zararlı 5. yabancı otu arasında yer aldığı (Holm ve ark. 1991) ve Güneydoğu Asya'da yapılan sürveylerde en yaygın 5. yabancı ot olduğu belirlenmiştir (Waterhouse, 1993). Bitki güneşli veya kısmen gölge alanlarda, bataklık, çöp alanları, yol kenarları, su kanallarının kenarları boyunca iyi yetişir. Otlaklar ve tarım alanlarında da kısmen sorun olmaktadır. Deniz kenarından 2000 m yüksekliğe kadar her tür tarım alanlarının içerisinde yer alabilir.
Bitki özellikle kumlu topraklara hızlı yerleşir ve bulunduğu alanı kaplar. Yüksek rekabetçi özelliği ve uyum kabiliyeti nedeniyle Nepal’de kaba yem ihtiyacının karşılanması için değerlendirilmektedir (Regmi ve ark., 2004).
|
|
YAYILMA ŞEKLİ
Kaz çimi her mevsimde büyür ve çiçeklenir (Şekil 2). Bir bitki 50.000’den fazla tohum üretebilir. Tohumlar rüzgâr ve su ile kolayca taşınabilir. Bitkinin tohumları kültür bitkilerine ait tohumlarla bulaşık halde ve toprakla da taşınabileceği gibi hayvanların yün/tüylerine tutunarak veya tarım aletleri ile de taşınabilmektedir. Kaz çimi Afrika ve Hindistan’da yabani ve evcil hayvanlar tarafından tüketilmesi için yetiştirilse de iri daneli olan parmak darı daha çok tercih edilir. Otlayan hayvanlar tarafından tercih edilen kaz çimi erken dönemlerde mera bitkisi olarak faydalıdır. Ancak başakların zaman zaman zehirlenmelere neden olduğuna inanılan siyanojenik glikositleri yüksek oranda ihtiva edebilir.
|
|
ZARARI VE KONTROLÜ
Oluşturduğu Zararlar: Kaz çimi tarım ve tarım dışı alanlarda büyük sorunlara neden olabilmektedir. Bitki kültür bitkileriyle su, yer ve ışık rekabetine girerek kültür bitkilerinin gelişmesinde gerilemeye ve verim kaybına neden olur. Kaz çiminin 11 ülkede pamukta, 10 ülkede mısırda, 8 ülkede çeltikte, 4 ülkede patateste sorun olan bir yabancı ot olarak görüldüğü bildirilmektedir (Holm ve ark., 1977). Bu ürünler dışında da soya, tütün, buğday ve sebze gibi birçok üründe de sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.
Rekabetçiliği üzerine yapılan çalışmalara göre 10 m’lik yerfıstığı sırasında sadece 1 kaz çiminin bulunması 4,1 kg/da verim kaybına neden olmaktadır (McCarty, 1983). Mısır bitkisinin etrafındaki 20 adet kaz çimi bitkisinin mısırda %15 verim kaybına yol açtığı görülmüştür. Brezilya’da kaz çiminin ağırlıkta olduğu yabancı ot popülasyonlarının patateste %57 ve havuçta %76 verim kaybına neden olduğu hesaplanmıştır (Zagonel ve ark., 1999a, b).
Tarım alanlarında önemli sorunlara neden olan bitki aynı zamanda yol ve demir yolu kenarları, döküntü alanları, su kanalları, dere kenarları vb tarım dışı alanlar ile doğal ekosistemleri de hızla kaplamakta ve buralarda önemli sorunlara neden olmaktadır. Ayrıca bitki bazı hastalık ve zararlılara konukçuluk etmektedir.
Kontrolü: Kaz çimi ile mücadelede küçük alanlarda en etkili yol bitkinin el yolarak veya çapalayarak bitkinin kök sisteminin gelişmesinin engellenmesidir. Bitkinin kök sistemi gelişirse bitkiyi elle sökmek çok zordur.
Solarizasyon uygulaması 5 cm’lik toprak katmanındaki yabancı otları yok edebilmektedir (Standifer ve ark., 1984).
Eleusine cinsi ve yakın akrabaları olan türler için sınırlı olmak koşuluyla Hindistan ve diğer bölgeler gibi parmak darı kültürü yapılan yerler dışında E. indica’nın mücadelesinde doğal düşmanların kullanımı düşünülebilir. Literatür göre E. indica; böcekler, nematodlar, mantarlar, bakteriler ve virüsler gibi 50'den fazla türün saldırısına uğradığı bildirilmektedir. Ancak bu etmenlerin birçoğu geniş bir konukçu dizisine sahip olduklarından biyolojik mücadelede kullanılma imkanına sahip değillerdir.
Biyolojik mücadele için bir gal sineği (Contarinia spp.) ile 2 fungus ümitvar görülmektedir. Konukçu dizileri biraz geniş olmakla birlikte Bipolaris setariae ve Magnaporthe (= Pyricularia) grisea potansiyel biyoherbisit olarak kullanılma potansiyeline sahip olan organizmalardır (Figliola ve ark., 1988).
Kaz çiminin kontrolünde sorun olduğu kültür bitkisi göz önüne alınarak seçici veya total herbisitler kullanılabilmektedir. Ancak sürekli herbisit kullanımı sonucunda kaz çiminde herbisiti dayanıklı popülasyonlar ortaya çıkabilmektedir. Nitekim, kaz çiminin trifluralin, fluazifop-butyl, imazapyr, clethodim ve paraquat’a dayanıklılık kazandığı bildirilmiştir (Vaughn ve ark., 1990; Valverde ve ark., 1993; Lee LimJung ve Ngim, 2000; Yew NgKwang, 2011). Dolayısıyla bu yabancı ot ile mücadelede yabancı otlarda dayanıklılık gelişimini engelleyici stratejileri içeren ve diğer kontrol yöntemlerini de içine alan entegre mücadele yaklaşımın benimsenmesi gerekmektedir.
|
|
ÜLKEMİZ İÇİN TAŞIDIĞI MUHTEMEL RİSKLER
Kaz çimi Marmara, Akdeniz ve Doğu Karadeniz bölgelerinde bulunmaktadır. Bu bölgeler dışında diğer bölgelerimiz için de önemli bir tarımsal risk oluşturabileceği düşünülmektedir. Bitkinin başlangıçta etkisi düşük olmasına rağmen zamanla ortamda baskın hale gelerek; tarım alanlarında ciddi ürün kayıplarına neden olduğu ve biyoçeşitlilik çeşitliliği olumsuz etkilediği bilinmektedir. Diğer yandan özellikle tohumluğa karışarak çok geniş alanlara yayılma potansiyeli olduğundan, ekilecek kültür bitkisi tohumlarının bu bitkiden ari olduğundan emin olunması ve sertifikalı tohumluk kullanılması önemlidir.
|
|
KAYNAKÇA
FIGLIOLA S.S., CAMPER N.D., RIDINGS W.H. (1988) Potential biological control agents for goosegrass (Eleusine indica). Weed Science, 36(6):830-835. HILU K.W., JOHNSON J.L. (1992). Ribosomal DNA variation in finger millet and wild species of Eleusine (Poaceae). Theoretical and Applied Genetics;83:895-902. HIREMATH S.C., SALIMATH S.S. (1991) The quantitative nuclear DNA changes in Eleusine (Gramineae). Plant Systematics and Evolution;178:225-233. HOLM L.G., PLUCKNETT D.L., PANCHO J.V., HERBERGER J.P. (1991) The world’s worst weeds. Distribution and Biology. East-West Center by the University Press. Hawaii. HOLM L.G., PLUCKNETT D.L., PANCHO J.V., HERBERGER J.P. (1977) The World's Worst Weeds. Distribution and Biology. Honolulu, Hawaii, USA: University Press of Hawaii. LEE LimJung, NGİM J. (2000) A first report of glyphosate-resistant goosegrass (Eleusine indica (L) Gaertn) in Malaysia. In: Pest Management Science, 56(4). 336-339. MCCARTY M.T. (1983) Economic thresholds of annual grasses in agronomic crops. Dissertation Abstracts International, B, 44(5):1299. PHILLIPS S.M. (1972) A survey of the genus Eleusine Gprtn. (Gramineae) in Africa. Kew Bulletin, 27(2):251-270 REGMI P.R., DEVKOTA, N.R., TIMSINA J. (2004) Re-growth and nutritional potentials of Eleusine indica (L.) Gaertn. (Goose Grass). J. Inst. Agric. Anim. Sci., 25: 55-63. REGMI P.R., DEVKOTA, N.R., TIMSINA J. (2004) Re-growth and Nutritional Potentials of Eleusine indica (L.) Gaertn. (Goose Grass) J. Inst. Agric. Anim. Sci. 25:55-63 STANDİFER L.C., WİLSON P.W., PORCHE-SORBET R. (1984) Effects of solarization on soil weed seed populations. Weed Science, 32(5):569-573. VALVERDE B.E., CHAVES L., GONZALES J., GARITA I. (1993) Field evolved imazapyr resistance in Ixophorus unisetus and Eleusine indica in Costa Rica. Brighton crop protection conference, weeds. Proceedings of an international conference, Brighton, UK, 22-25 November 1993 Farnham, UK; British Crop Protection Council (BCPC), Vol. 3:1189-1194. VAUGHN K.C., VAUGHAN M.A.l., Gossett B.J. (1990) A biotype of goosegrass (Eleusine indica) with an intermediate level of dinitroaniline herbicide resistance. Weed Technology, 4(1):157-162. WATERHOUSE D.F. (1993) The Major Arthropod Pests and Weeds of Agriculture in Southeast Asia. ACIAR Monograph No. 21. Canberra, Australia: Australian Centre for International Agricultural Research, 141 pp. YEW NgKwang, (2011) Chemical control of herbicide-resistant Eleusine indica in an oil palm nursery. Planter, 87(1027):739-744. http://www.isp.org.my ZAGONEL J., REGHIN M.Y., VENGNCIO W.S. (1999a) Evaluation of herbicides on post-emergent weed control in potato crops. Horticultura Brasileira, 17(1):67-69. ZAGONEL J., REGHIN M.Y., VENGNCIO W.S. (1999b) Post-emergence weed control in carrot crop. Horticultura Brasileira, 17(1):69-71.
|
|
|
POTANSİYEL DAĞILIM HARİTALARI
|
|
|
|