ADLANDIRMA
| Latince: |
Sporobolus fertilis (Steud) Clayton.
|
|
| Sinonim: |
Agrostis fertilis Steud., S. diandrus (Retz.) P. Beauv. var. major Büse, S. indicus (L.) R. Br. var. fertilis (Steud.) Jovet & Guedes, S. indicus (L.) R. Br. var. major (Büse) Baaijens (Anonim, 2014).
|
|
| Türkçe: |
Dev Paramatta Çimi, Bloomsbury Çimi
|
|
| İngilizce: |
Giant paramatta grass, Bloomsbury grass, Smutgrass
|
|
| Orjini: |
Hint alt-kıtası (Hindistan, Sri Lanka vb), Doğu Asya (Çin, Japonya, Kore, Endonezya, Malezya, Filipinler ve Papua Yeni Gine vb)
|
|
|
TAKSONOMIK GRUPLANDIRMA
Alem:
Plantae
Şube:
Charophyta
Sınıf:
Equisetopsida
Alt Sınıf:
Magnoliidae
Takım:
Poales
Aile:
Poaceae
Cins:
Sporobolus
|
|
| |
DOSYALAR
Alıntı için: KANBOLAT M., ÖNEN H., AKYOL N., 2015. Sporobolus fertilis (Steud) Clayton. S: 488-495. TÜRKİYE İSTİLACI BİTKİLER KATALOĞU, Editör Huseyin ONEN, T.C. GIDA, TAR. VE HAY. BAKANLIĞI. TAGEM, Bit. Sağ. Araş. Daire Başk., Ankara, ISBN: 978-605-9175-05-0
|
|
TANIMI VE BİYOLOJİSİ
Sporobolus fertilis (Poaceae) çok yıllık otsu bir bitkidir. Dik bir şekilde 0,7 - 2 m kadar boylanabilen bitki 40 cm'ye varan çapta büyük öbekler (yumak) oluşturabilmektedir (Şekil 1 ve 2). Sapı kısmen çevrelemiş vaziyetteki yaprak kını oldukça uzun, tüysüz veya kenarları hafif ince tüylüdür. Yaprak yaşlandıkça yaprak kını saptan ayrılır ve genellikle toprak yüzeyine serilir (Şekil 2). Yaprak ayası oldukça uzun (14 - 110 cm) ve son derece dar (1,5 - 5 mm genişlikte) olup düz veya hafif bir şekilde etrafında yuvarlanmış (bükülmüş) yapıdadır. Yaprak ayası sivri uçla son bulur. Yaprak ayasının kınla birleştiği yerde bulunan yakacık 0,2 - 0,5 mm uzunluğunda ve tüysü yapıdadır.
Bitki çok sayıda kardeşlenerek oldukça ince (2 - 5 mm kalınlıkta) ve uzun, tüysüz, dallanmayan saplar oluşturur (Şekil 1). Sapların ucunda oluşan başak benzeri çiçek salkımları oldukça ince ve yuvarlağımsı şekilli olup 15 - 50 cm boyda ve 1 - 2 cm kalınlıktadır. Çiçek salkımları fare kuyruğunu andırır. Çiçek salkımında bulunan yan dallar (2 - 8 cm) genellikle ana dala yapışık vaziyettedir. Ancak en altta bulunan dallar ana salkımdan hafifçe ayrık vaziyette bulunabilir. Çiçek salkımını oluşturan her bir dal dalların çok sayıda küçük, yoğun olarak bir araya gelmiş, mızrak ucu veya yumurta şekilli ve 1,5 - 2 mm uzunlukta başakçık bulunmaktadır (Şekil 3). Koyu yeşil ya da grimsi yeşil başakçıklarda iki kavuz (brakte) içinde tek küçük çiçek bulunur. Alt kavuz (gluma) 0,4 - 0,7 mm uzunlukta ilken üst kavuz 0,8 - 1,3 mm uzunluktadır (başakçığın en azından yarısı kadar).
Çiçeklenme dönemi yaz ve sonbahar aylarıdır. Son derece küçük olan tohumlar, dikdörtgen veya yumurtamsı biçimli ve 0,8 - 1,2 mm boy ve 0,5 - 0,75 mm çaptadır (Şekil 4). Başlangıçta beyazımsı renkte olan tohumlar olgunlaştıkça sarımsı kahverengi veya kırmızımsı-kahverengi bir hal almaktadır. Olgunlaşan tohumlar kavuzlardan ayrılarak dökülmekte, kavuzlar çiçek salkımında kalmaktadır (Şekil 3 ve 4). Bitki yoğun olarak bulunduğu alanlarda metrekarede 85.000 civarında tohum oluşturabilmektedir. Bitkiden ayrılarak toprağa düşen tohumların çimlenme oranı % 90 civarındadır. Tohumlar toprakta 10 yıl kadar canlılıklarını koruyabilirler (Anonim, 2014a; Anonim 2014b; Anonim 2013).
|
|
EKOLOJİK İSTEKLERİ VE DAĞILIM ALANLARI
Bitki çok farklı toprak ve iklim koşullarına rahatlıkla uyum sağlayabilmektedir (Anonim, 2013). Bu sebeple Hint yarım adası ve Doğu Asya'ya özgü olduğu kabul edilen bitki günümüzde dünyanın farklı kıtalarında yer alan çok farklı coğrafik bölgelere yayılmış kozmopolit İstilacı bir yabancı ot olarak görülmektedir. Bununla birlikte daha çok dünyanın nemli ve sıcak (tropikal, sup-tropikal ve ılıman) bölgelerinde; özellikle de yıllık 500 mm civarında yağış alan alanlarda yayılış gösterdiği belirtilmektedir. Ancak bitki nispeten düşük yağış alan bölgelerde de bulunabilmektedir (Anonim 2014a; Anonim 2014b; Anonim, 2013).
Bitki başta mera ve otlaklar olmak üzere, tarla ve yol kenarları, bozulmuş veya boş alanlar, döküntü alanları, korunan alanlar, ormanlık alanlar (açıklık alanlarda), ırmak kenarları, deniz sahilleri, sulak alanlar ve parklar gibi çok farklı alanlarda sorun oluşturmaktadır (Anonim 2014a; Anonim 2014b; Officer, 2005; Vogler, 2005). Genel olarak tarım alanlarından ziyade meralarda sorun oluşturan bitki özellikle zayıf ve/veya bozulmuş meraları hızla istila eder (Anonim 2011). Bitki doğal yolla veya insan eliyle meydana gelen yangınlardan etkilenmez ve yangından hemen sonra çok çabuk bir şekilde yeniden sürer (Anonim 2014a; Anonim, 2014c). Sahil kesimlede de rahatlıkla gelişen bitkinin tuzlu suya son derece dayanıklı olduğu belirtilmektedir (Göltenboth ve ark., ).
Çayır ve meralar ile tarla kenarları gibi tarımsal üretim yapılan alanlar kadar tarım dışı alanlarda da yoğun olarak (Betts ve Officer, 2001) bulunur. Ayrıca, istila ettikleri alanları tamamen kapladıklarında biyolojik çeşitliliği azaltarak habitatı bir bütün olarak etkiler. Bu sebeple özellikle Avustralya'nın bazı bölgelerinde çevresel sorunlara neden olan en önemli 25 yabancı ot arasında yer almaktadır (Queensland Goverment, 2013).
|
|
YAYILMA ŞEKLİ
Bitkinin son derece küçük tohumları yağışlarla yapışkan hale gelir. Bu sayede olgunlaşmış tohumları taşıyan çiçek salkımlarına (şekil 4.) temas eden hayvanlar, insanlar ve/veya araçlara yapışan tohumlar uzak mesafelere yayılırlar. Ayrıca bitkinin tohumları suyla, rüzgarla ve tarım araç-ekipmanlarına yapışan çamur haldeki toprakla ve bulaşık tarımsal ürünlerle de (hayvan yemi olarak kullanılan ot ve mera veya yem bitkisi tohumları gibi) yayılabilmektedir (Anonim 2014a; Anonim 2014c).
|
|
ZARARI VE KONTROLÜ
Oluşturduğu Zararlar;
1. Bitki son derece agresif bir gelişim gösterir, 2 m kadar boylanabilir ve uygun koşullar altında ekosistemde bulunan diğer türlerle kolaylıkla rekabete girer. Çevre koşulları yönüyle çok seçici olmayan bitki kısa zamanda büyük alanları kaplayabilmektedir. Nitekim bitkinin Avustralya’da potansiyel dağılım alanının 23,7 milyon hektar olduğu tahmin edilmekte (Ramasamy, 2008) ve diğer Sporobolus türleri (S. africanus, S. pyramidalis, S. natalensis ve S. jacquemontii) ile beraber et ve süt endüstrisi için ciddi tehdit oluşturan istilacı yabancı otlar içinde sıralanmaktadır (Officer, 2005).
2. Hayvanlar tarafından tercih edilmeyen ve diğer bitkilerle rekabete giren S. fertilis meraların verimliliğini ve hayvan taşıma kapasitesini önemli ölçüde düşürmektedir. Nitekim istilasının yoğunluğuna bağlı olarak meraların hayvan taşıma kapasitesinin %10 ila %80 arasında azalabildiği bildirmiştir (Anonim 2014a; Officer, 2005).
3. Bitkinin sert lifli yapısı aynı zamanda hayvanlarda diş kayıplarına neden olabilmektedir (Anonim, 2013).
4. Sporobolus türlerinin özellikle hayvansal üretime olan olumsuz etkileri yanında mücadele masrafları da son derece yüksektir (Vogler, 2005). Bitkinin yaşam alanları dikkate alındığında özellikle kimyasal mücadelenin uygulanmasında da ciddi zorluklar/tehlikeler bulunmaktadır (Morfe, 2005). Dolayısıyla bu durum da hesaba katıldığında bitkinin oldukça yüksek bir ekonomik maliyetinin olduğu belirtilmektedir (Vogler, 2005).
5. Bitki çok önemli çevresel sorunlara da yol açabilmektedir. Özellikle yoğun olduğu bölgelerde oluşturduğu kesif habitusla (monotipik) yaşam alanını ve biyolojik çeşitliliği tahrip etmektedir (Vogler, 2005). Bitki mera ve otlaklar dışında ormanlık alanlar ve su kenarlarında bulunan vejetasyonu da olumsuz yönde etkilemektedir (Officer, 2005).
6. Tarım alanları kadar tarım dışı alanlarda da yoğun olarak bulunan bitki bir yandan enfeksiyon kaynagı olarak iş görürken diğer yandan yangın tehlikesine de neden olmaktadır (Betts ve Officer, 2001). Ayrıca yol kenarlarında bulunan bitkiler asfalta zarar vermekte, sahil, park ve bahçelerin estetik cazibesini/ kullanımını azaltmaktadır (Anonim, 2014a).
Kontrolü;
1. Bitkinin çok yıllık olması, tohum üretim potansiyelinin yüksek olması ve tohumların toprakta uzun süre kalması bu bitki ile mücadelede bulaşmanın önlenmesinin ne denli önemli olduğunu ortaya koymaktadır (Anonim 2013). Bulaşmanın olması halinde olabildiğince hızlı hareket ederek bitkinin ortadan kaldırılmasına çalışılmak, yani istilaları başından önlemek başarının anahtarıdır. Ayrıca, S. fertilis ile bulaşık alanlardan tohumların temiz alanlara taşınmasının (tarımsal ürünler, hayvanlar, insanlar ve tarım araçları vb) önlenmesi gerekir. Zorunlu durumlarda bulaşık olma ihtimali olan alanlardan tarımsal ürün ve hayvan hareketlerinin tohum oluşumundan önceki dönmelere denk getirilmesi yoluna gidilmelidir.
2. Meraların sağlıklı tutulması son derece önemlidir (Anonim, 2013). Bulaşma riski olan çayır ve meralarda (özellikle bozulmuş kısımlarda) S. fertilis’e karşı rekabet gücü yüksek çok yıllık bitkiler ekilebilir. Ayrıca gübreleme ile mevcut vejetasyon desteklenmeli ve merada otlatma zamanı, süresi ve seviyesi iyi ayarlanmalıdır (Betts ve Officer, 2001).
3. Tarım alanlarında sorunu gidermek için münavebede kışlık tahıllara, yazlık ekimde ise mısır, sorgum ve baklagil kültür bitkilerine yer verilmelidir. Bu sayede tarım alanlarında S. fertilis’e karşı rekabet gücü yüksek kültür bitkileri kullanılarak istilacının tohum üretiminde ciddi azalma sağlanabilir (Betts ve Officer, 2001).
4. Küçük alanlarda ve düşük yoğunluklardaki istilalarda bitkiler elle yolunarak temizlenebilir veya malçlama yapılabilir (Weber, 2003; Betts ve Officer, 2001).
5. Kimyasal kontrolde farklı aktif maddelere sahip herbisitler başarılı bir şekilde kullanılmaktadır (Betts ve Officer, 2001; Weber, 2003). Ancak bitkinin yaşam alanı ve istilanın boyutları da dikkate alınarak herbisit uygulamaları olabildiğince kısmı ilaçlama (zorunlu hallerde tüm alan ilaçlaması) şeklinde yapılmalıdır.
6. Nigrospora oryzae (Ramasamy ve ark., 2007) gibi bazı fungal patojenlerin biyolojik etkinliği ile ilgili çalışmalar devam etmektedir. Ancak henüz biyolojik mücadele de başarı ile kullanılabilecek hiçbir biyolojik kontrol ajanı tespit edilememiştir (Anonim, 2013). |
|
ÜLKEMİZ İÇİN TAŞIDIĞI MUHTEMEL RİSKLER
Bitki Türkiye'de ilk kez 1997 yılında rapor edilmiştir (Byfield ve Baytop, 1997) aradan geçen yaklaşık 18 yıl içerisinde sahil alanları, yol kenarları ve parklar gibi farklı alanlara taşındığı ve oldukça yüksek yoğunluğa ulaştığı saptanmıştır (Önen ve ark., Yayınlanmamış). Bu sebeple yukarıda ki bilgilerinde ışığında; ülkemizin subtropikal ve/veya ılıman iklime sahip ve belirli seviyede yağış alan (≥ 400-500 mm) bölgelerdeki çayır ve mera alanları başta olmak üzere, bitkinin ülkemizde ciddi sorunlar oluşturma potansiyeli bulunmaktadır.
|
|
KAYNAKÇA
AGNOTE DPI/354, revised September 2001 John Betts, District Agronomist, Grafton David Officer, Pastures Research Officer, Grafton. Control of giant Parramatta grass. (http://www.docstoc.com/docs/35812705/Control-of-giant- Parramatta-grass) ANONIM, 2013. Giant Parramatta Grass (Sporobolus fertilis). https://www.daff.qld.gov.au/plants/weeds-pest-animals-ants/weeds/a-z-listing-of-weeds/photo-guide-to-weeds/giant-parramatta-grass ANONIM, 2014a. Giant Parramatta Grass Sporobolus fertilis. http://keyserver.lucidcentral.org/weeds/data/03030800-0b07-490a-8d04-0605030c0f01/media/Html/Sporobolus_fertilis.htm ANONIM, 2014b. Sporobolus fertilis (Steudel) Clayton, Kew Bull. 19: 291. Flora of China. FOC Vol. 22:483-484. ttp://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=200026356. ANONIM, 2014c. Giant Parramatta Grass Sporobolus fertilis. http://www.weeds.org.au/cgi-bin/weedident.cgi?tpl=plant.tpl&state=&s=®ion=all&card=G02 ANONİM, 2011. Giant Parramatta Grass, Class 4 Weed Control Management Plan. Great Lakes Council. www.greatlakes.nsw.gov.au/ B. Simon and S. Jacobs B. Australian Systematic Botany. Vol. 12, 1999, pages 375–448. Flora of NSW. G. Harden (ed.), Vol. 4, 1993, page 525–526 BYFIELD, A.J., Baytop, A., Three Alien Species New to the Flora of Turkey. Turkish J Botany. 1997. SHARP D., B.K.SİMON, AusGrass, Grasses of Australia, [2008] S.W.L.Jacobs, R.D.B. Walley D.J.B. Wheeler, Grasses of New South Wales (378) ( http://ausgrass2.myspecies.info/content/sporobolus-fertilis ) Encyclopedia of life. Species 2000 & ITIS Catalogue of Life: April 2013. (http://eol.org/pages/1294333/names ) Fisheries and Forestry, The State of Queensland, Department of Agriculture , 2013. Giant rat’s tail grass and other weedy Sporobolus species. Fact sheet DECLARED CLASS 2 PEST PLANT. (https://www.daff.qld.gov.au/__data/assets/pdf_file/0010/69616/IPA-Giant-Rats-Tail-Grass-PP48.pdf) GOLTENBOTH F., SCHOPPE, S. ve WIDMANN P. (2006 ). Sea Shores and Tidal Flats. Sayfa 171-186. [Goltenboth F., Timotius,K.H., Milan, P.P. ve Margraf J. (2006) Ecology of Insular Southeast Asia: The Indonesian Archipelago. Elsevier, 2006 - 568 sayfa] MORFE T.A. 2005. Finding the Best amongst Best Bets: A Conceptual Model In: Proceedings of the Tussock Terminators Research Forum. Albury, New Southwales.(http://weeds.org.au/WoNS/Chileanneedlegrass/docs/PROCEEDINGS_Tussock_Terminators.pdf#page=47) OFFICER, D. (2005) Management strategies for giant parramatta grass. Proceedings of the Tussock Terminators Research Forum at Lake Hume Resort Albury NSW 2nd – 3rd November 2005. P 15 - 18. http://www.weeds.org.au/WoNS/Chileanneedlegrass/docs/PROCEEDINGS_Tussock_Terminators.pdf PARSONS, W.T, CUTHBERTSON, E.G, 2001 Noxious Weeds of Australia CSIRO Publishing; Noxious and Environmental Weed Control Handbook 2004-2005 and Agnotes, NSW Department of Primary Industries; Regional Giant Parramatta Grass and Giant Rats Tail Grass Control Plan - M.N.C.W.A.C. RAMASAMY, S., OFFİCER, D., LAWRİE, A.C. MCLAREN, D.A. (2007). Nigrospora oryzae, a potential bio-control agent for Giant Parramatta Grass (Sporobolus fertilis) in Australia. In, XII International Symposium on Biological Control of Weeds, La Grande Motte, Montpellier, France, 22-27 April, p. 130. TEXT TAXON CONCEPT: D.J.B. WHEELER, S.W.L. JACOBS R.D.B. WHALLEY (2002) (http://plantnet.rbgsyd.nsw.gov.au/cgibin/NSWfl.pl?page=nswfl&lvl=sp&name=Sporobolus~fertilis) VOGLER, W. (2005) Weedy Sporobolus Grasses Herbicide Screening: Preliminary Results. Proceedings of the Tussock Terminators Research Forum at Lake Hume Resort Albury NSW 2nd – 3rd November 2005. P 43-45. http://www.weeds.org.au/WoNS/Chileanneedlegrass/docs/PROCEEDINGS_Tussock_Terminators.pdf
|
|
|
POTANSİYEL DAĞILIM HARİTALARI
|
|
|
|